Bij technologie in de zorg wordt al snel gedacht aan robots die het werk verlichten of data die de zorg efficiënter maken. ‘Functionele oplossingen dus’, zegt Rens Brankaert, lector Warm Technology and Design bij Fontys. ‘Terwijl technologie ook heel goed ingezet kan worden om relaties te versterken en om bewoners of cliënten meer eigen regie te geven.’ Samen met Muriel van Doorn (docentonderzoeker bij het lectoraat Mens en Technologie) richt hij zich op deze ‘warme’ technologie voor mensen met dementie.
Van slimme sensoren tot telemonitoring. Vooralsnog is technologie in de zorg vooral gericht op efficiëntie. ‘Wij onderzoeken juist hoe het de kwaliteit van leven van mensen met dementie kan verbeteren’, legt Muriel uit. ‘We weten bijvoorbeeld dat het hebben van eigen regie heel belangrijk is voor iemands ziekteverloop, zelfvertrouwen en geluksgevoel. Technologie kan daaraan bijdragen.’ Muriel en Rens gebruiken vraagstukken uit de praktijk om deze werelden met elkaar te verbinden. Zo onderzoekt Muriel met studenten de inzet van virtual reality (VR) bij De Wever in Tilburg. ‘We toonden eerst al bestaande beelden aan de bewoners (mensen met dementie), bijvoorbeeld van bergen in Oostenrijk. Je zag dat het hun nieuwsgierigheid prikkelde. Sommigen lachten en voor anderen was het een gespreksstarter.’
Rust door VR-beelden
Toen een van de zorgmedewerkers met het idee kwam om de beelden persoonlijker te maken, dook het onderzoeksteam daarin. ‘Een voorbeeld: een bewoner houdt erg van paarden. We filmden daarom op een manege hoe een paard werd opgezadeld. Dat bood herkenning bij de bewoonster en ze begon er spontaan over te vertellen. Dat was heel mooi om te zien.’ Volgens Muriel kunnen de VR-beelden ook rust bieden. ‘Bijvoorbeeld door het ouderlijk huis te tonen of de natuur in de omgeving waar ze zijn opgegroeid. Dat voelt dan als thuiskomen.’ Een bijkomend doel is ook om zorg- en welzijnsmedewerkers meer vertrouwd te krijgen met VR. ‘Op welke zaken moet je letten, zodat het een fijne ervaring voor de bewoner wordt? En welke brillen hebben welke voor- en nadelen? Daar hebben we checklists voor gemaakt.’
Kennis delen
Het onderzoek van Muriel is slechts een van de praktijkonderzoeken over dementie die in Nederland plaatsvinden. ‘Toch waren er weinig hogescholen die hun kennis hierover deelden’, vertelt Rens. Hij is naast lector bij Fontys ook fellow aan de faculteit Industrial Design van de TU/e. ‘Om die reden zijn we met andere hogescholen het lectorenplatform PRO-DEM gestart. Daarmee willen we de samenwerking op dit thema versterken.’ Alzheimer Nederland was enthousiast over PRO-DEM en besloot een subsidie te verstrekken. Daardoor konden de lectoren onderzoekers aannemen, waaronder Muriel. ‘Zij en ik richten ons op technologie, maar de andere hogescholen brengen weer andere kennis met zich mee. Die willen we delen, bijvoorbeeld door masterclasses aan elkaar te geven.’
Onbekend maakt onbemind
Naast het delen van kennis heeft PRO-DEM nog meer doelen. Rens: ‘Op dit moment hebben 320.000 Nederlanders dementie. De verwachting is dat dit de komende vijftien jaar verdubbelt. Toch komt dementiezorg weinig terug in ons onderwijs. Bij veel opleidingen is het een keuzevak. Het gevolg is dat weinig studenten voor die richting kiezen, en er pas geïnteresseerd in raken als ze er vanuit hun privésfeer mee te maken krijgen. Dat gold ook voor mij – ik had een opa met dementie. Nu ik veel mensen met dementie heb gezien en gesproken weet ik: voor deze mensen kan je echt het verschil maken.’ Het idee is dan ook om vanuit PRO-DEM te bevorderen dat dementiezorg een plekje krijgt in curricula van opleidingen. ‘Denk aan een verplichte ervaringsstage’, noemt Rens als voorbeeld.
Brug tussen wetenschap en de praktijk
Met PRO-DEM willen de betrokken lectoren het thema ook meer op de (inter)nationale agenda zetten. ‘En niet alleen het thema: óók de toegevoegde waarde van praktijkonderzoek’, zegt Rens. ‘Voor onderzoek wordt vaak naar universiteiten gekeken, maar wij willen laten zien dat hbo’s ook serieus onderzoek doen. Onderzoek dat dichter bij de praktijk staat.’ Net als voor Rens was het voor Muriel een van de redenen om zich (ook) met praktijkonderzoek bezig te houden. ‘Kijk naar het VR-onderzoek bij De Wever: door de doelgroep erbij te betrekken, en op een onderbouwde en verantwoorde manier een vraagstuk te onderzoeken, heeft de zorgorganisatie er direct iets aan. Als hogescholen slaan we zo de brug tussen wetenschap en de praktijk.’
Fontys onderzoekt
Als samenleving staan we momenteel voor een aantal complexe en grensoverschrijdende uitdagingen. Er is veel kennis nodig om deze zgn. wicked problems op te lossen. Met praktijkgericht onderzoek ontwikkelt Fontys dit soort kennis. Onderzoekers, docenten, studenten en professionals werken multidisciplinair samen aan nieuwe oplossingen voor bestaande problemen. Ben je benieuwd naar onze andere onderzoeken, op deze site vind je meer informatie.
