Buitenonderwijs, oftewel outdoor learning, is een vrij nieuw begrip in Nederland. Bij Fontys Hogeschool Kind en Educatie (FHKE) is afgelopen september de pilot ‘Expeditie LEER-Kracht’ gestart, waarbij studenten met basisschoolleerlingen naar buiten trekken om een andere manier van leren te ervaren.
Het idee is ontstaan bij FHKE locatie Den Bosch bij docenten Stefan van Beurden en Stefan de Beukelaar. Collega Ellen Rohaan haakte iets later aan. De Beukelaar en Rohaan vertellen. De Beukelaar: ‘Bij outdoor learning zie je niet alleen wat dat doet met studenten, maar vooral ook met kinderen. Ze komen terecht in een rijke leeromgeving. Alles is daar, het is de echte wereld.’ Hij vervolgt: ‘De wereld leer je niet kennen binnen vier muren, daarvoor moet je naar buiten. Ervaren, voelen. Op het moment dat je met studenten en kinderen naar buiten gaat leren ze meer dan alleen het vak. Ze doen daarnaast ook andere levenservaringen op. Er gebeurt gewoon veel meer.’
Rohaan: ‘De vraag ontstond op scholen zelf, wij zijn gaan kijken wie zou er mee willen doen met de pilot ‘outdoor opleidingsscholen’ om dit idee eens verder uit te gaan werken en zo zijn we bij drie scholen terecht gekomen. Bij FHKE werken we via POS (Partnerschap opleiden in de school) met opleidingsscholen waarbij opleidingscoach, student en basisschoolcoach samenwerken. De opleidingscoaches die vanuit FHKE meedoen hebben veel affiniteit met deze manier van leren die gericht is op de persoonsvorming van studenten. We richten ons op je ontwikkeling als persoon die het mooie beroep van leerkracht gaat uitoefenen. Deze manier van leren buiten in uitdagende omgevingen waar je jezelf ook tegen kunt komen draagt bij aan de ontwikkeling van sterkere leerkrachten.’
Wat is er anders aan buiten lesgeven?
De Beukelaar: ‘Buiten lesgeven zorgt vanzelf voor meer beweging, niet alleen fysiek maar ook in dynamiek. Door het buiten lesgeven komen studenten veel meer dingen tegen waardoor ze zichzelf als leerkracht beter leren kennen. Ze worden bekwamer en krijgen meer zelfvertrouwen en bagage voor de toekomst. Als je alleen maar binnen blijft wordt de drempel om naar buiten te gaan alleen maar groter. Als je eenmaal buiten les hebt gegeven en je bent op pad geweest stelt zo’n klassenorganisatie niks meer voor. Je moet meer kunnen dan standaard een lesje draaien. De scholen waar we nu al een paar maanden mee werken zijn enthousiast, en intussen hebben andere scholen zich ook gemeld. We zijn daarnaast bezig om een netwerk op te zetten waarbij scholen van elkaar kunnen leren. Sommige scholen zijn nog helemaal niet ver met buitenonderwijs maar door samen te delen wat je al wel doet en waar je wellicht tegenaan loopt, leer je wel van elkaar.’ Rohaan vult aan: ‘En buiten ga je vanzelf meer bewegen, er is letterlijk meer bewegingsruimte, en dat op zichzelf draagt al bij aan de ontwikkeling van kinderen.’
Rohaan: ‘Leren doen we met vallen en opstaan. Er is niemand de alwetende in deze. Dat doen we soms wel in het onderwijs: ik weet iets en dat leer ik jou. Zo werkt het in dit project juist niet. We leren met en van elkaar. We weten allemaal onze eigen dingen, en samen weten we het meest en we gaan kijken hoe we verder komen.’ De Beukelaar: ‘Het is een andere manier van kijken naar lesgeven, waarin probleemoplossend denken gestimuleerd wordt. Laat kinderen eens vastlopen in een rekenles, laat ze zoeken naar een oplossing en doorzetten. Je hoeft niet meteen met het antwoord te komen maar kijk hoe je het op kunt lossen en wie je daarvoor nodig hebt. De didactische aanpak is anders. Niet alles hoeft uitgestippeld te zijn, je laat het meer gebeuren en op je afkomen.’
Vraagt outdoor learning ook een avontuurlijker ingestelde student?
De Beukelaar: ‘Je moet wel lef hebben.’ Rohaan: ‘Ja, maar dat ontwikkel je ook! We willen juist het avontuurlijke, het lef hebben en moed tonen, ontwikkelen bij onze studenten. Ik ben er van overtuigd dat dat een belangrijke eigenschap is voor leerkrachten. We hebben in het onderwijs veel met uitval te maken, zeker in de eerste jaren. Hoge werkdruk en de werksituatie ís ook niet altijd ideaal. Maar hoe je je vormt als persoon, en vooral veerkracht en weerbaarheid… ik heb het idee dat we de studenten nu misschien niet alle tools meegeven die ze nodig hebben.’
Dan moet je wel letterlijk buiten de kaders treden, uit de veilige klas naar buiten waar je niet altijd de controle meer hebt over de situatie
De Beukelaar: ‘Juist dat stimuleren we. Je leert door te doen, en fouten maken hoort nou eenmaal bij een leerproces. In het huidige onderwijs staat fouten maken gelijk aan falen. De nieuwe leerkracht moet ook andere kwaliteiten hebben dan alleen de kennis goed over kunnen dragen. Persoonsvorming is essentieel om een goede leerkracht te worden. Hoe ga je flexibel om met een planning en met onverwachte situaties? Dat zijn nu geen onderwerpen die bewust worden onderwezen op de pabo, maar die wel heel belangrijk zijn voor een leerkracht.’
In 2021 is Fontys gestart met de transitie educatieve opleidingen. Sluit dat goed aan bij jullie project?
Rohaan: ‘Jazeker, er zijn al gesprekken met pilots binnen dit traject en ik heb goede hoop dat we daarbinnen ook deze manier lesgeven kunnen laten ervaren.’ De Beukelaar: ‘Van de nieuwe leraar worden andere eigenschappen verwacht. De nieuwe leraar moet zich bewust zijn van zichzelf en van de grote vraagstukken die er spelen. En hier moet je ook bewust op in kunnen spelen in de les. In de ontwerpteams binnen de transitie hebben we het daar ook over. Als opleiding zeggen we: we leiden de leerkracht van de toekomst op, maar dan kunnen we natuurlijk zelf niet stil blijven zitten. We moeten anticiperen op wat er speelt in het werkveld en hier flexibel mee om kunnen gaan.’
En bij student zelf ontstaan ook andere leerbehoeften
Rohaan: ‘Ik denk dat dat een cruciaal punt is. Je moet steeds meer kijken naar de student als persoon en niet alleen naar de producten die hij aflevert. Je moet als student de vraag stellen: ‘wat voor leraar wil ik zijn en wat wil ik bijdragen? Dat geeft wel een andere kijk op de opleiding en de rol die je hebt als leraar.’
De Beukelaar vindt de andere benadering van het onderwijs het mooist. ‘Momenteel is er een groot lerarentekort, is de werkdruk ontzettend hoog en heerst er een toetscultuur. Docenten worden heel breed opgeleid waardoor ze zich soms net niet competent genoeg voelen in elk vak. De kunst is juist de verschillende talenten van de studenten te herkennen en die te gebruiken in de hele school. We moeten niet een leraar willen opleiden die alles goed kan, maar een team vormen waarin ruimte is voor het talent van elke leraar in een school waar het kind optimaal tot ontwikkeling kan komen. Daar moeten we aan gaan werken. Als jij specialist bent op het gebied van buiten leren, dan ben jij degene die kinderen buiten lesgeeft. Wij willen toe naar een situatie waar we niet alleen allrounders opleiden, maar je moet op scholen steeds meer specialisten gaan zien. Dat hopen we te bereiken.’
Hebben jullie ook contacten met andere opleidingen die met outdoor learning bezig zijn?
Rohaan: ‘In Scandinavië is men al een stuk verder met outdoor learning en daar kunnen we dus veel van leren. FHKE heeft samen met de Sporthogeschool een Erasmus+ samenwerkingscontract opgesteld om docenten en studenten uit te wisselen met een hogeschool in Noorwegen, dus ik verwacht dat we daar binnenkort mee kunnen starten. In Nederland gebeurt er nog niet zo veel, maar er zijn op verschillende plekken wel initiatieven. Binnenkort hebben we een afspraak met de pabo in Leiden om uit te wisselen wat zij doen aan outdoor learning en om van elkaar leren. We hopen ook met andere opleidingen in contact te komen om samen het onderwijs beter te maken. Outdoor learning is niet een doel op zich, maar een middel om te komen tot beter onderwijs. Met deze pilot gaan we meteen het diepe in, en we gaan het ervaren in de praktijk en al doende innoveren.’
Meer weten over Outdoor Learning? Kijk dan hier
