Sinds 2019 speelt Rens Bressers, voormalig student Werktuigbouwkunde bij Fontys Engineering in Eindhoven, viool. Toen hij daarmee begon, heeft hij menig strijkstok uitgeprobeerd voor hij het exemplaar vond waar hij nu met plezier mee speelt. Maar hoe komt het eigenlijk dat de ene strijkstok beter klinkt dan de andere, ook al maak je er dezelfde beweging mee? Het was een vraag die Rens al enige tijd in zijn achterhoofd had.
Voorbeeld van Werktuigbouwkunde in de praktijk
Het moment dat Rens een afstudeerproject moest kiezen was aangebroken. Zijn begeleider Remco Hutten liet verschillende voorbeelden van eerdere projecten zien. Zo ook het afstudeerproject van een student die onderzoek deed naar het schouderstuk van violen. Dit deed Rens weer denken aan zijn vraag over de strijkstok. Dit is natuurlijk ook een voorbeeld van Werktuigbouwkunde!
“Je afstudeeropdracht hoeft geen standaard opdracht te zijn,” zegt Rens. “Je bent vrij om te kiezen voor een project waar je je echt verbonden mee voelt!” Omdat studenten vrij zijn in de keuze voor het afstudeerproject, was het voor Rens mogelijk om van zijn hobby zijn afstudeerproject te maken. Natuurlijk wel met goedkeuring van de begeleider. Gelukkig was Remco meteen enthousiast over het voorstel om onderzoek te doen naar het effect van het materiaal van een strijkstok op de klank van de viool.
Vier materialen getest door violisten
Voor het project testte Rens vier strijkstokken van verschillende veelgebruikte materialen: koolstofvezel, glasvezel en twee houtsoorten. Hij liet vijf violisten de strijkstokken gebruiken. “Ze moesten met een blinddoek op de strijkstokken in willekeurige volgorde testen,” vertelt Rens. “Ze gaven feedback over welke strijkstok ze het prettigst vonden. Vervolgens deden ze de blinddoek af, en speelden ze opnieuw met de strijkstokken in een andere volgorde.”
Hieruit kwam een verassend resultaat. Zonder blinddoek gaven de violisten de voorkeur aan een houten strijkstok. Wanneer ze dezelfde test met blinddoek deden, was dit niet het geval. “Het kan een nostalgische gedachte zijn, omdat de klassieke strijkstok van oorsprong van hout gemaakt wordt,” zegt Rens. “Ik merk zelf ook dat ik een houten strijkstok het fijnst vind, ook al is die misschien niet per se beter.”
Test met robotarm
De mening van de violisten was natuurlijk subjectief. Daarom deed Rens nog een tweede test met een robot. “Ik heb een meetopstelling gemaakt met een robotarm die met constante snelheid van links naar rechts bewoog. De viool heb ik ernaast gezet, zodat de arm telkens een snaar aanstrijkt. Toen heb ik op de viool en op de strijkstok een accelerometertje gezet. Dat meet de vibraties in de strijkstok en de viool.”
Aan de hand van deze test kon Rens een verschil aan overdracht zien. “Ik kwam erachter dat er een verschil zat tussen afstrijken en opstrijken. Dit resultaat kwam ik bij alle strijkstokken tegen. Het verschil dat ik zag deed me vermoeden dat er nog een andere factor meespeelde dan het materiaal van de strijkstok.
Conclusie trekken blijkt moeilijk
De conclusie van het onderzoek? Dat er eigenlijk geen conclusie getrokken kon worden. “Ik had verwacht dat het ene materiaal een heel andere definitie zou laten zien dan het andere,” vertelt Rens, “maar dat was niet het geval.” Hierdoor was het moeilijk om een duidelijke conclusie te trekken. Er waren veel factoren die meespeelden en die invloed konden hebben op het resultaat. “De vraag welke rol de beharing heeft gespeeld zit echt nog in mijn hoofd,” zegt hij. “Voor een strijkstok wordt paardenhaar gebruikt. Elke haar is anders, en na verloop van tijd slijt het ook. Er zou dus een vervolgonderzoek gedaan moeten worden naar het effect van de haar op het geluid.”
Resultaten vormen basis voor verder onderzoek
Volgens Rens vormt het resultaat van zijn afstudeerproject wel een mooie basis voor het afstudeerproject van een toekomstige student. “Door de testen die ik gedaan heb, heb ik bijvoorbeeld een redelijk concreet plan hoe een echt goede strijkstok eruit zou moeten zien, en aan welke voorwaarden het materiaal zou moeten voldoen,” vertelt hij enthousiast. “Een toekomstige student zou hierop verder kunnen bouwen en een eigen strijkstok kunnen maken van bijvoorbeeld plastic, staal of aluminium!”
Behoefte om zelf met het onderzoek door te gaan, heeft Rens op dit moment niet. “Ik was na al die jaren studeren wel echt klaar om te werken,” vertelt hij lachend. “Ik werk nu als werkvoorbereider bij de technische dienst van de Efteling, op de afdeling Werktuigbouwkunde.” Een baan waar hij het helemaal naar zijn zin heeft. “Ik ben bezig met het maken van mooie ervaringen voor mensen. Stap ik mijn kantoor uit, dan sta ik midden in de Efteling. Ik vind het echt een heerlijke omgeving!” Maar dat betekent niet dat hij het project volledig los wil laten. “Ik sta er heel erg voor open om er op een dag nog eens, op wat voor manier dan ook, mee verder te gaan. Wie weet wel als sparringpartner voor een student die erop verder wil bouwen!”
