Fontys-lerarenopleider Kennedy Tielman promoveert op 16 mei bij Wageningen Universiteit op een onderzoek naar de spanningen die docenten ervaren als ze lesgeven aan cultureel-diverse klassen in het mbo. Tielman: ‘Ons land wordt steeds diverser. Op het mbo zit een half miljoen leerlingen. Uit mijn onderzoek blijkt dat een kwart van de mbo-docenten spanningen ervaart bij het lesgeven aan cultureel diverse klassen en dat vijftig procent af en toe spanning ervaart. Vaak gebeurt dat tijdens discussies over godsdienst, seksualiteit, politiek en de evolutieleer.’
Op achttienjarige leeftijd kwam Kennedy Tielman (16 mei, 1959) vanuit Curaçao naar Nederland om een mbo-laboratoriumopleiding te volgen. Daarna voltooide hij de opleiding tot eerstegraadsdocent scheikunde en vervolgens een universitaire opleiding scheikunde. Sinds een jaar of twintig doceert hij bij Fontys Hogeschool aan de lerarenopleiding waar hij zelf is opgeleid. Nu hij, op zijn 64ste, gaat promoveren op een onderzoek over het mbo – de plek waar hij zelf ook zijn studiecarrière begon – is de cirkel weer rond.
Persoonlijke ervaring
Op het mbo was Tielman in zijn klas de enige student met een migratie-achtergrond. ‘Ik merkte dat de docenten weinig wisten over mijn achtergrond en dat zorgde ervoor dat ik minder kon terugvallen op mijn culturele referentiekader.’ Toen hij zelf les ging geven, merkte Tielman dat hij werd ingezet als er problemen of vragen waren die te maken hadden met culturele diversiteit. ‘Alsof ik automatisch verstand had van mensen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond. Ik had natuurlijk alleen ervaring met mijn eigen cultuur.’ Deze persoonlijke ervaringen brachten hem op ideeën die uiteindelijk leidden tot de hoofdvraag van zijn promotieonderzoek: Welke waardegerelateerde spanningen rapporteren docenten die lesgeven in cultureel diverse mbo-klassen en in hoeverre hangen deze spanningen samen met de multiculturele kennis, vaardigheden en attitudes en achtergrondkenmerken van deze docenten?
Methode en conclusies
Aan de hand van een verkennende studie onder docenten van mbo-scholen met meer dan zestig procent leerlingen met een migratieachtergrond, een grote kwantitatieve studie onder 900 mbo-docenten, en een interventiestudie waarbij mbo-docenten hun eigen lespraktijk in hun cultureel diverse klassen onderzochten, kwam Tielman tot meerdere conclusies. De meest opvallende conclusie is dat een groot deel (75 procent) van de mbo-docenten (af en toe) spanning ervaart tijdens het lesgeven. Tielman: ‘Die docenten geven vooral les op mbo-niveau 1, 2 en 3 en bij het ervaren van spanningen gaat het met name over de onderwerpen godsdienst, politiek, seksualiteit en de evolutietheorie. Soms gaat het ook om de houding van studenten: geen hand willen geven of zeggen dat men homoseksuelen niet wil bedienen of een mannelijke patiënt niet wil wassen.’
Oplossingen
Een open en nieuwsgierige houding en meer kennis van andere culturen vormen volgens Tielman de sleutel tot de oplossing tot het verminderen van spanningen bij docenten. ‘Zeg niet tegen een studente die ineens een hoofddoek draagt: “wat een zonde van je haar”, maar vraag haar naar de reden. Volg een diversiteitscursus en word je bewust van je eigen normen en waarden en de verschillen met je studenten en de beroepspraktijk. Ook het samenstellen van een feedbackgroep met ervaren en minder ervaren collega’s kan helpen. Scholen zouden klassen meer kunnen mixen en de lerarenopleidingen mogen meer aandacht besteden aan culturele diversiteit.’
De promotieplechtigheid vindt plaats op dinsdag 16 mei om 16.00 uur bij Wageningen Universiteit.
Het proefschrift van Kennedy Tielman is op te vragen via: k.tielman@fontys.nl of zijn website. Dit onderzoek spreekt ook internationaal aan. Een artikel over dit onderzoek was in 2021 het meest gedownloade artikel in Wiley online library.
Tekst: Ingrid Oonincx
