De invloed van docenten Nederlands op hun leerlingen zou veel verder moeten gaan dan hen alleen grammatica, spelling en schrijven te leren, stellen Fontys-docenten Claudia van Werkhoven en Margriet Smits. Daarom gebruiken de twee lerarenopleiders Nederlands bildung in hun curriculum. Zo hopen zij van hun studenten authentieke topdocenten te maken.
Het is precies wat je verwacht van gepassioneerde docenten Nederlands: een interview over hun vak in een bibliotheek. In dit geval de studentenbibliotheek in gebouw P1 waar de Lerarenopleiding Tilburg (FLOT) zetelt. En zeker in het geval van Claudia en Margriet, want als één onderdeel van hun onderwijs past binnen het bildungsthema, is het wel literatuur en verhalen. “Omdat romans vrij interpretabel zijn, zorgt dat bij boekbesprekingen voor leuke gesprekken over universele thema’s die in de boeken zijn opgesloten”, legt Claudia uit. “Je krijgt zo een inkijkje in het leven van een hoofdpersonage.” Margriet: “Je kunt het thema van een boek niet ontduiken. De gesprekken die daaruit ontstaan zijn ontzettend waardevol. Onze studenten leren zichzelf zo beter kennen. Dat draagt bij aan het eigen besef dat ze van belang zijn in het proces van leesbevordering van hun toekomstige leerlingen.”
Relatie met de ander
De boekbesprekingen blijken steeds weer een mooie gelegenheid om dieper liggende bildungsprincipes te verkennen. “Hoe sta je in relatie staat tot de ander”, zegt Claudia. “Vaak zien studenten vooral mensen zoals zij zelf zijn. Dat is heel logisch, maar het is ook belangrijk om mensen te ontmoeten die (soms noodgedwongen) anders in het leven staan. Betekenis kunnen geven aan je eigen leven, hangt nauw samen met het van betekenis kunnen zijn voor de ander. Jezelf ontmoeten en verhouden tot de ander maakt gelukkiger dan alleen bezig te zijn met je eigen ontwikkeling.” Een roman maakt bovendien gesprekken en discussies mogelijk die anders snel ongemakkelijk worden. Margriet: “Bij een boek komt een onderwerp niet zo dicht bij je, dan voelt het niet zo erg. Neem de corona-vaccinaties. Dat raakt mensen persoonlijk. In een boek gaat het over een personage en niet over jou. Dat creëert een bepaalde afstand waardoor je veel verschillende dingen kunt bespreken. Dan moet je even je oordeel opschorten, niet zomaar iets invullen of aannemen.” Het dient dus een hoger doel: leer discussiëren over bepaalde thematiek. Ga niet zomaar uit van je eigen gelijk en leer ook de ander te zien en te begrijpen. “Ik denk dat het helpt bij empathievorming onder de leerlingen in de klas”, zegt student Eveline, die tijdens het interview kort aanschuift. “Lezen bevordert empathie, omdat je in iemands anders hoofd zit. Mijn toekomstige leerlingen zullen zo onbewust over dingen gaan nadenken.”
Bewuste keuze
Margriet en Claudia proberen bildung in hun hele onderwijs toe te passen. Bij boekbesprekingen dus, maar ook bij andere vakken. Dat is een bewuste keuze. “De wereld verandert. De inhoud van het onderwijs verandert. Je kunt studenten niet altijd een vaststaande waarheid overbrengen”, zegt Claudia. “Bildung kan studenten helpen om met die snel veranderende wereld om te kunnen gaan.” Wat hen betreft is het noodzakelijk om studenten op alle vlakken bewust te maken van de rol die ze straks als docent hebben. “We doen daarom aan voorbeeldige bildung: je bent een voorbeeld. Wijzelf ook. We zijn ons allebei ervan bewust dat we onze studenten iedere dag een voorbeeld geven. We willen studenten inspireren. Hoe kun je in het leven staan? Hoe kun je met leerlingen omgaan? Kinderen hebben recht op vorming. Daarom willen we naast de praktische vaardigheden een beroep doen op bildung.”
Margriet: “We willen ‘voorleven’ wat jij belangrijk vindt over hoe we met elkaar omgaan. Je zou elkaar de ruimte moeten geven om je verhaal te doen, elkaar met een bepaalde basisvriendelijkheid benaderen in plaats van wantrouwend en defensief. Daarvoor moet je iets leren van de wereld en over bepaalde perspectieven heen stappen. Waarom heb ik die mening? Wat gebeurt er nou? Voel ik me daar ongemakkelijk over? En waarom? Het is goed om anders te leren kijken.”
Hoger doel
Bildung is wat Claudia en Margriet betreft essentieel om goede docenten op te leiden. Daar zit een nobel hoger doel achter dat veel verder gaat dan alleen goed onderwijs. “We gebruiken bildung als een manier om kansen gelijk te trekken”, verklaart Claudia. “Als we allemaal een brede basis hebben, cultureel bewust zijn en historisch besef hebben, zijn kansen gelijker. We willen onze studenten laten zien dat ze daar in hun latere werk een bijdrage aan kunnen leveren. Dat ze op die manier de leraar kunnen worden die leerlingen zullen onthouden als een inspirerend voorbeeld.”
Netwerk ‘Bildung in het onderwijs’
Binnen Fontys werken we samen aan het integreren van bildung in het onderwijs. Dit doen we in een learning community of practice. Wil jij je hierbij aansluiten, neem dan contact op met netwerkleider Brechje Schouten.
