In september 2023 is het boek Tastenderwijs: Twaalf jonge filosofen op zoek naar verdieping verschenen bij Academische Uitgeverij Eburon. Een boek waarin twaalf jonge filosofen zich bezinnen op de grote vragen van deze tijd. Arthur Kok, docent-onderzoeker bij het Fontys Kenniscentrum Creative Economy, nam samen met Bram Verhulst en Gabriël van den Brink de redactie voor zijn rekening.
We leven in een crisistijd
In de bundel buigen jonge filosofen zich over de mondiale crises van onze tijd. Of het nu gaat om klimaatverandering, de groeiende kloof tussen arm en rijk of het verlies aan zingevingsstructuren; we leven in een tijd die veel van ons vraagt. Maar wat vraagt die tijd nu precies? Is wel zo duidelijk welke eisen hij aan ons stelt? De complexiteit van de verschillende belangen, ideeën, meningen en aanspraken – die op zich genomen allemaal begrijpelijk en legitiem zijn – slaan heel wat mensen murw. Dat er oplossingen moeten komen staat buiten kijf, ware het niet dat de complexe werkelijkheid nu helaas het zicht daarop ernstig belemmert.
Maar als we niet meer weten waar het heen moet, zou het geen verrassing moeten zijn dat de storm van alle al dan niet directe oplossingen die ons teistert vooral tot verwarring leidt. Wat dan ontbreekt is reflectie en bezinning op de aard van het probleem zelf. De zoektocht naar antwoorden is niet altijd gebaat bij directe, concrete en heldere oplossingen, maar begint met een aftasten.
Niet te snel in oplossingen denken
Om het juiste midden tussen twee uitersten te kunnen vinden, zo leerde Aristoteles ons al, moeten we over de deugd van de bezonnenheid (phronêsis) beschikken. Bezonnenheid gaat over het vermogen om de vraag als vraag te laten bestaan, te wikken en te wegen zónder meteen tot een besluit of een oplossing te komen. Een dergelijke geesteshouding vergt volgens Aristoteles tijd, oefening en hard werken. In tijden van verwarring en crisis mag de behoefte aan bezonnenheid dan het grootst zijn, de bereidheid om eraan te werken verkeert op een dieptepunt. In die zin zijn activistische uitspraken als ‘we hebben geen tijd meer om over het klimaatbeleid na te denken’ en ‘er is genoeg gedacht, het komt nu op daden aan’ onbedoeld van dezelfde orde als ‘klimaatverandering is van alle tijden’ of ‘er is helemaal geen klimaatprobleem’ – ze miskennen allebei de noodzaak van een diepere, grondigere reflectie.
Jonge filosofen aan het woord
Aan die behoefte probeert deze bundel tegemoet te komen. Jonge filosofen met diverse achtergronden zoals economie, bestuurskunde, recht en theologie, reflecteren over betekenis van spiritualiteit, maatschappij en natuur. Daarbij zijn ze kritisch op de bestaande economische en maatschappelijke systemen, maar putten tegelijkertijd uit de filosofische en wetenschappelijke traditie om nieuwe, verrassende alternatieven te ontdekken.
Met bijdragen van Gerben Fennema, Margot Selie, Ruth Six, Flore Lutters, Mascha Selhorst, Gijs Beets, Arthur Bouma, Annemarie Wehmeyer, Mariska van Dam, Femke Heijmans, Arco de Baat en Mendel Op den Orth. De bundel is tot stand gekomen in samenwerking met Centrum Èthos en Vereniging Thijmgenootschap
