Mogelijke toekomsten verkennen aan de hand van literatuur. Dat is het idee achter De Leesclub, waarmee achttien collega’s van Fontys Academy for the Creative Economy in september startten. Vijf boeken passeerden de revue, met thema’s als inclusie, klimaatverandering, technische en persoonlijke ontwikkeling. Morgen is de laatste bijeenkomst. Initiatiefnemers Eva Schmetz en Ellen van Esbroek kijken tevreden terug. ‘Literatuur laat vaak meer complexiteit zien dan vakliteratuur.’
Het idee ontstond aan het eind van vorig studiejaar, een jaar waarin de vier opleidingen van Fontys ACE zich volledig zijn gaan richten op de creative economy. ‘Het leek me daarom een goed idee om te gaan lezen over de verschuiving van de groei-economie naar de betekeniseconomie’, aldus Ellen van Esbroek, als docent verbonden aan Fontys TCL. Collega Eva Schmetz, die vorig jaar een master Filosofie afrondde, wilde wel lezen, maar dan liever geen vakliteratuur. ‘Ze wilde romans lezen’, herinnert Ellen zich. ‘Hoe ziet de toekomst eruit? Dan gaat het ook over verbeelding.’ Eva knikt instemmend. ‘Literatuur laat vaak nog meer complexiteit zien dan vakliteratuur.’ Het idee viel in goede aarde, ook bij het MT. ‘Ze zijn meegegaan in ons enthousiasme’, zegt Eva. ‘Misschien ook omdat we de koerswijziging vanuit nieuwsgierigheid wilden onderzoeken.’ Dergelijk onderzoek is nodig, denkt Ellen. ‘We kunnen gemakkelijk verbeelden hoe het einde van de wereld eruitziet, maar hoe maatschappelijke verandering eruitziet, daarvan hebben we geen idee. Boeken zijn een hulpmiddel bij het ontdekken van mogelijke toekomsten en bij het onderzoek van de transitie naar de betekeniseconomie.’
Wat geeft hoop?
Ellen: ‘We hebben echt moeten googelen hoe je een leesclub opzet, maar daar kwam niets inspirerends uit. Ik had het gevoel dat het over de economie moest gaan, maar Eva vond juist dat het over mensen moest gaan. Het ligt dicht bij elkaar. Het economisch systeem bepaalt hoe we met elkaar omgaan.’ Ellen en Eva formuleerden een aantal uitgangspunten. Zo is De Leesclub er voor iedereen, maar wie lid is, moet wel bij alle bijeenkomsten aanwezig zijn. Daarnaast beantwoorden de leden per boek steeds dezelfde vragen. Wat zijn volgens jou de thema’s van dit verhaal? Wat beangstigt je in dit verhaal? En wat geeft je hoop? ‘Ik ben er trots op hoe we het hebben vormgeven’, zegt Ellen. Om letterlijk los te komen van de werkomgeving is daarnaast bewust gekozen voor een externe locatie. Eind september kwamen de achttien leden van De Leesclub voor het eerst bij elkaar bij Smeer ’m in de Tilburgse Spoorzone. Na werktijd. Ze aten gezamenlijk en gingen vervolgens met elkaar in gesprek. ‘Het heeft me verrast hoe graag mensen erbij wilden zijn’, aldus Eva. Ellen was daarnaast verrast over de diepgang van de gesprekken met collega’s die ze daarvoor nauwelijks kende. Verbinding, dat is volgens Ellen dan ook de meerwaarde voor het instituut. ‘Je brengt verschillende mensen bij elkaar die in een veilige omgeving allerlei onderwerpen met elkaar kunnen bespreken.’ De boeken, die door de leden zelf werden gekozen, dienen daarbij als bindmiddel. Opvallend is dat de vijf boeken de maatschappij ieder vanuit een ander perspectief belichten. De perspectieven van de leden van De Leesclub komen daar nog eens, als een extra laag, overheen.
Boeken doorgeven
Wat heeft het verder opgeleverd? Ellen: ‘Ik heb andere werelden leren kennen. Niet alleen vanuit de boeken, maar ook door de ogen van anderen.’ Eva: ‘Maar de uitkomst is niet meetbaar. We zijn gewend om vanuit oude systemen te denken, maar er komt geen kant-en-klaar product uit.’ Eerder is De Leesclub als een inktvlek, een verkenning die op wat voor manier dan ook door het instituut heengaat. De Leesclub staat dan ook niet op zichzelf. Al tijdens de eerste bijeenkomst ontstond het idee om de boeken door te geven aan de studenten en collega’s van Fontys ACE. Dus verschenen dit studiejaar verschillende boekenkastjes, zodat iedereen de gelegenheid kreeg om de boeken te lezen. Bij een aantal leden bestaat de behoefte om de ervaringen te delen. Hoe? Dat bespreken ze morgen tijdens de laatste van vijf bijeenkomsten. Dan wordt ook besloten of en in welke vorm De Leesclub een vervolg krijgt.
Auteur: Paul Geerts
De vijf boeken van De Leesclub
Kazuo Ishiguro – Klara en de Zon
Bernardine Evaristo – Meisje, Vrouw, Anders
Kinderen van Moeder Aarde – Thea Beckman
Édouard Louis – Veranderen: Methode
Peter Zantingh – Tussentijds
