Zelfsturend onderwijs, het is een belangrijk thema, maar systemen veranderen niet automatisch mee. Zo ervaren studenten prestatie anders dan docenten. Dat levert prestatiedruk op, een van de grootste stressfactoren onder hbo-studenten. Volgens docent en onderzoeker Arthur Kok van Fontys Academy for the Creative Economy zouden we op een andere manier moeten kijken naar wat prestatie is, bijvoorbeeld vanuit performance art. Met collega’s start hij daarom het project ‘De kunst van het presteren: transformatief leren’. Daarvoor heeft het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) hem een Comenius Senior Fellowship toegekend van 100.000 euro.
Innovatief en ambitieus. Met die woorden omschrijft de toekenningscommissie het project van Kok. ‘De aanvrager beoogt een cultuurverandering’, zo is in de toekenningsbrief te lezen. ‘De probleemstelling is helder en de aanvrager maakt aannemelijk dat het project relevant is en een oplossing biedt voor het probleem. Het heeft duidelijk meerwaarde voor studenten en onderwijsprofessionals.’ Met het onderzoek bouwt Kok bovendien verder op een het project ‘Spelen op onbekend terrein: hoe onderzoeken weer ontdekken wordt’, waarvoor hij in 2021 een Comenius Teaching Fellowship ontving. Doel van dat project was om studenten van de opleiding CO IEMES beter voor te bereiden op de onderzoeksstage door middel van gamification.
Gefocust op prestatie
‘Daarbij ging het erover om onderzoek meer te benaderen vanuit nieuwsgierigheid en interesse, dan vanuit methodiek.’ Een van de uitkomsten was volgens Kok dat je de vorm van het onderwijs wel kunt veranderen, maar als de beleving van studenten hetzelfde blijft, verander je uiteindelijk niets. ‘Studenten zijn gefocust op prestatie’, aldus Kok. ‘Als je dat niet accepteert, dan ontken je de druk die zij ervaren.’ Het nieuwe project richt zich daarom meer op de prestatie, maar kijkt ook naar de rol van docenten. ‘Zelfsturend onderwijs gaat over werken met onzekere uitkomsten. Dat vraagt echt om een ander soort begeleiding. Daar zijn we ons nog onvoldoende van bewust.’
Performance art
Tijdens zijn onderzoek kwam Kok uit bij performance art, een kunstvorm waarbij kunstenaars acties uitvoeren, voor of zelfs samen met publiek. ‘Het is ooit ontstaan als een soort anti-theater. Niet doen alsof, maar aandacht geven aan wat er is. Hoe kun je een andere relatie opbouwen met je omgeving en leren verdragen wat je ongemak bezorgt?’ Performance art ziet een prestatie niet als iets dat je levert, maar als een ontdekking en een gebeurtenis. ‘Niet het tegengaan, maar juist het gebruiken van onzekerheid, risico en ongemak om nieuwe perspectieven te ontdekken, vormt een noodzakelijke verdieping tot transformatief leren binnen zelfsturend onderwijs.’
Werkbare interventies
Het project loopt parallel aan de start van de Cross-over Labs, waarin studenten van de verschillende opleidingen van ACE, docenten en vertegenwoordigers uit het werkveld op basis van gelijkwaardigheid met elkaar gaan samenwerken. ‘In het begin gaan we vooral observeren, waarna we op basis van performance art interventies gaan ontwerpen. Zo hopen we te ontdekken wat voor interventies werkbaar zijn.’
Mail voor meer informatie naar arthur.kok@fontys.nl
