Eindelijk is het zover: na de zomervakantie gaat de eerste school in Nederland van start met lesmethode Nomade. Deze methode voor het vak Mens & Maatschappij behandelt de theorie voor de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en economie waarbij steeds gekeken wordt naar verbanden tussen de drie vakken en is ontwikkeld bij Fontys Lerarenopleiding Sittard (FLOS). Eén van de initiatiefnemers is docent Bram de Wever. ‘De werkelijkheid kun je beter begrijpen als je dit vanuit verschillende disciplines benadert. De echte wereld bestaat immers ook niet uit hokjes.’
Het idee voor Nomade ontstond al wat jaren geleden bij FLOS, toen De Wever, docent bij de vakgroep Geschiedenis, samen met collega’s Maarten America van Economie en Shelley Kil van Aardrijkskunde startte met de leerlijn Mens en Maatschappij. ‘Er was een duidelijke behoefte vanuit het werkveld en op dat moment werd bij Fontys het vrije keuzedeel geïntroduceerd. Dat werd bij ons het M&M keuzedeel, een soort mini-minor. Het werd een synergetisch project waarbij in samenspraak met studenten een M&M methode tot stand kwam. Studenten gaven aan dat ze dit misten in hun lesprogramma, en mijn collega’s en ik werden hier meteen enthousiast van. We hebben er twee jaar met twee groepen aan gewerkt. We hebben eerst een gratis programma opgezet, waar steeds meer scholen mee gingen werken. En nu wordt het dus in boekvorm uitgegeven. Het is een echte lesmethode geworden waar scholen mee kunnen gaan werken. En daar zijn we natuurlijk heel erg trots op.’
De trots zit hem vooral in het feit dat de methode tot stand is gekomen in samenspraak met studenten die de minor volgen. ‘Hanneke Tuithof van het lectoraat Didactiek gammavakken bij Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT) is ook vanaf het begin betrokken en zij noemt wat we hebben gecreëerd een ‘laboratorium-setting’. Er komen veel ideeën uit voort, waarvan natuurlijk een groot deel sneuvelt, maar er komen ook zeker dingen uit voort die in de methode worden opgenomen. Daarmee leveren studenten hun bijdrage aan de methode.’
Dan fungeert de minor eigenlijk als een soort kweekvijver waar studenten heel vrij kunnen nadenken over het onderwijs
‘Zo kun je het inderdaad zien, dat was ook een bewuste insteek. Het is een plek waar ze met hun creatieve ideeën aan de slag kunnen. Natuurlijk is de minor wel samengesteld volgens de kaders die vanuit de examencommissie worden vastgesteld. Maar het is inderdaad op deze manier een mooie kweekvijver voor talent binnen het M&M-onderwijs.’
Via oud-studenten is de link naar het werkveld gelegd. ‘Er waren drie oud-studenten en één huidige student betrokken bij de samenstelling van het boek. De drie oud-studenten zijn dus al vanaf het begin betrokken bij het project. Zij deelden op de scholen de methode en namen hun ervaringen mee bij de samenstelling van het boek.’
De naam Nomade is niet zomaar gekozen. De Wever: ‘Een nomade moet kennis hebben van zijn omgeving, en van het verleden en heden om de toekomst veilig te stellen. Hij moet tegelijkertijd in zijn behoeften voorzien en met de seizoenen leven en met de natuur omgaan. Een naam die dus perfect past bij onze methode’.
Hoe kijken de scholen naar deze methode? Je doorbreekt toch de ‘hokjes’ van de traditionele schoolvakken
Het programma valt of staat met de mensen die er werken, wat hun visie op hun vak is en of ze op deze manier willen werken. Als scholen traditioneel zijn en toch meer in die hokjes denken slaat het natuurlijk niet aan, je moet er wel open voor staan en erin geloven. Ik geloof echt in een meer contextrijke leeromgeving, zonder afbreuk te doen aan de vakken zelf.’ Wij willen juist dat vakspecialisten zich samen buigen over de lesstof en verbindingen weten te leggen, dat maakt het programma zo sterk. Eigenlijk heeft alles een geografische, historische en economische verklaring, en kun je allerlei gebeurtenissen in een M&M context zetten. Neem nu een onderwerp neemt als de VOC, dat je binnen een M&M team van verschillende kanten kunt belichten, in plaats van dat je elk een apart verhaal vertelt. Wij zijn ervan overtuigd dat je in de onderbouw meer betekenisvol onderwijs kunt geven als je deze vakken samenvoegt. Je kunt er aspecten van de vakken in verwerken en zo ontstaan verhelderende verbindingen, historische gebeurtenissen kun je in een breder maatschappelijke en geografische context plaatsen.
Kijk bijvoorbeeld naar de oorlog in Oekraïne. Historici zien dit meteen in de context van koude oorlog, maar geografen en economen kijken er met een andere blik naar. Zij kijken bijvoorbeeld naar handel en gaslevering door Rusland. Of naar de ligging van Oekraïne, en naar de grondstoffen en producten die er vandaan komen. Dat maakt een gesprek met leerlingen of studenten meteen anders en breder, en dat is precies wat we doen bij Nomade. Met onze methode bedoelen we dus niet dat een geschiedenisstudent ook een balansrekening moet kunnen maken, maar dat hij juist vanuit de historische blik zijn inbreng heeft. De methode is vooral bedoeld om de verbindingen te leggen vanuit een sterke vakinhoudelijke kennis.’
Hoe kunnen scholen aan de slag met Nomade?
De school die er nu als eerste mee gaat werken, volgde al twee jaar de online methode. Dus voor hen is het al bekend. Maar scholen kunnen ook klein beginnen en met bepaalde onderdelen aan de slag. Er zijn opdrachten, kennisclips, burgerschapsopdrachten en bijvoorbeeld ‘de kunst van het kijken’ waarbij er bij elk hoofdstuk vanuit de verschillende vakgebieden naar een kunstwerk gekeken wordt. Je kunt het zo groot en zo klein maken als je wilt. We bieden een breed pakket, maar docenten kunnen eruit halen wat ze willen en wat in hun programma past. Het hoeft niet meteen heel groot aangepakt te worden maar kan vrij makkelijk geïntegreerd worden in het bestaande programma.’
Zou je Nomade ook toe kunnen passen bij andere schoolvakken?
‘Het lijkt mij mooi als er meer in clusters gewerkt zou gaan worden, zoals bij de bètavakken of talen. Niet alle vakken kun je zomaar integreren, maar als je meer de verbinding opzoekt levert dat voor je leerlingen een completer beeld op. Niet alles hoeft op de schop, maar als iedereen wat meer uit zijn hokje zou komen kan dat veel moois opleveren!’
