In het onderwijs werken is natuurlijk ontzettend mooi, je werkt in een omgeving waar geen dag hetzelfde is. Maar het is ook een turbulente omgeving waar je te maken krijgt met orde houden in de klas, leerlingen die extra aandacht nodig hebben, managementbeslissingen waar je het misschien niet altijd mee eens bent. En de afgelopen twee jaar was steeds moeten schakelen naar online lesgeven ook voor velen een behoorlijke uitdaging. Hoe hou je je werk als leraar vanaf je opleiding tot je pensioen leuk? William Buys werkt al 37 jaar in het onderwijs en kan zich niks mooiers voorstellen. Hij schreef het boek ‘Met plezier werken in het onderwijs’ met als ondertitel ‘Hoe blijf je stress de baas?’. In het boek beschrijft hij herkenbare situaties en geeft hij concrete handvatten aan collega’s die nog lang lol willen blijven houden in hun werk. Zijn belangrijkste tip: ‘Hou het niet vól, maar hou het leuk.’
In je boek leg je de focus op de positieve kant van het leraarschap
‘Het boek maakt je denk ik vooral enthousiast voor het vak van leraar. Het is een pittig beroep, maar het heeft ook heel veel leuke kanten. Ik kan er echt van genieten dat 17- en 18-jarigen leraar willen worden, dat ze dat avontuur aan willen gaan. Leraren klagen vaak, maar de laatste tijd zijn de beginsalarissen behoorlijk omhoog gegaan. En ook niet onbelangrijk: er zijn steeds meer carrièrekansen binnen het onderwijs.’
Waar lopen jonge docenten het meest tegenaan denk je?
‘In het begin is wel pittig hoor. Omgaan met orde in de klas is denk ik het lastigst. Je moet de tijd nemen om ervaring op te bouwen. Hoe win je respect, hoe krijg je ze rustig? In het begin ben je meer bezig met hoe je daar staat en later wordt dat pas echt leuk. Belangrijk is dat je er vanaf het begin staat en zelfverzekerd bent. Want zelfverzekerdheid is denk ik een van de belangrijkste wapens tegen een burn-out. Als je onzeker bent ziet een klas dat meteen en dan wordt het lastig. Het is nu eenmaal een spel, studenten en beginnende docenten moeten beseffen dat het een tijdje duurt voor je dat spel onder de knie hebt. Daarnaast kun je in het onderwijs ook niet altijd perfect presteren en de hele dag pieken. Soms gaat het even niet zoals je voor ogen had maar dan is het ook goed. Perfectionisme kan een van de oorzaken zijn van stress en het kan ook tot een burn-out leiden.’
Hoe kun je dat ombuigen?
‘Door te laten zien dat je als leraar ook niet perfect bent. Dat jij ook wel eens te laat komt, dat maakt je juist herkenbaar en menselijk. Humor is ook ontzettend belangrijk in de klas, en relaxed omgaan met situaties die zich voordoen. Niet alles hoeft meteen afgestraft worden. Wie wil er nu de hele dag als een politieagent rondlopen? Jongeren zoeken nu eenmaal de grenzen op, en je moet ontdekken hoe je daar op een leuke manier mee om kunt gaan. Jongeren zitten niet constant met hun hoofd bij de lesstof, hun leven draait niet alleen om wiskunde. Er speelt zoveel op die leeftijd, misschien zit zo’n jongen wel even met zijn hoofd bij dat leuke meisje dat hij in de pauze weer gaat zien. Even niet opletten hoef je niet meteen af te straffen.’
Maar met kinderen en jongeren werken brengt ook wel een behoorlijke verantwoordelijkheid met zich mee
Dat is helemaal waar. Docenten hebben tijdens hun werk vaak niet in de gaten hoe belangrijk ze zijn. Leerlingen zeggen niet zo makkelijk ‘bedankt’, maar als je ze later tegenkomt hoor je nog wel eens dat je echt invloed hebt gehad op de keuzes die ze hebben gemaakt. Of dat je ze gestimuleerd hebt om door te zetten toen ze het even niet meer zagen zitten. Je invloed is niet altijd direct zichtbaar, maar je moet je er wel bewust van zijn.’
Buys heeft zelf 37 jaar ervaring in het onderwijs en zag het van verschillende kanten. Hij begon als leraar op een middelbare school, maakte vervolgens de overstap naar landelijke en bestuursfuncties en werkt nu alweer 15 jaar bij Fontys lerarenopleiding Tilburg (FLOT), waar hij lesgeeft in de bachelor- en masteropleiding.
Hoe hou je je werk zoveel jaren leuk?
‘In beweging blijven, letterlijk! Ik heb het boek ook geschreven om aan te geven dat je altijd moet zorgen voor ontspanning. Ik hoor vaak van studenten dat ze na een drukke stagedag alleen nog maar op de bank kunnen liggen. Niet doen! Er is meer in het leven dan werk en school. Maak een wandeling, ga naar de bioscoop of met vrienden naar een terras. Probeer te relativeren: als je een keer een rotdag op school hebt gehad en de klas werkte niet mee, begin je de volgende dag gewoon opnieuw. Die boodschap geef ik vooral aan beginnende leraren mee. Niet blijven hangen in een negatieve ervaring. In het boek geef ik tal van voorbeelden van herkenbare situaties, valkuilen en tips hoe je daarmee om kunt gaan.’
En als je het niet meer naar je zin hebt op je werk?
‘Het kan ook helpen om in beweging te blijven, maar op een andere manier Als je het niet meer naar je zin hebt op je school, dan kun je misschien ergens anders gaan werken. Of wil je toch graag blijven, probeer dan meer te leren over schoolmanagement en hoe dat werkt. Dat kan een stuk frustratie wegnemen. En hou je werk leuk, probeer bijvoorbeeld naast lesgeven ook andere werkzaamheden op te pakken waar je energie van krijgt. Je kunt ook je lessen op een andere manier gaan geven, doe niet 40 jaar precies hetzelfde. En ga niet te lang door vanwege de zekerheden die een baan in het onderwijs met zich meebrengt Maar het belangrijkste is dat je echt iets hebt met je doelgroep, met je leerlingen. Ik heb in de 37 jaar dat ik in het onderwijs werk een jaar of 10 niet voor de klas gestaan. Ik ging het op een gegeven moment ontzettend missen. Ik wilde weer voor de klas staan, in de gangen lopen, de energie van een school voelen. Toen ben ik bij Fontys terecht gekomen. Nu werk ik met wat oudere studenten in de master en dat geeft weer een heel andere dynamiek. Deze studenten hoef je niet te motiveren, je hebt geen ordeproblemen maar ze verwachten wel wat van jou. Die mensen lopen al 20 jaar rond in het vak, zijn erg gemotiveerd om te leren en zij verwachten ook iets van mij.’
Je noemt veel voorbeelden die met de leraar als persoon te maken hebben. Hoe wordt daarmee omgegaan binnen de opleiding?
‘In de opleiding zijn we tegenwoordig veel ‘met passie werken’ bezig. Dat studenten zich ontwikkelen als een eigentijdse professional. Je opleiding moet ook een open zoektocht naar je eigen persoonlijkheid zijn. Wie ben ik en welke docent wil ik zijn? Dat was vroeger heel anders. Dan kwam je als student op een stageplek binnen en vertelde de stagebegeleider hoe je het moest doen. En dat was precies hoe hij of zij het altijd had gedaan. En nu zeggen we: je moet jezelf ontwikkelen tot een passievol docent. Waar krijg jij energie van, en wat kun je? Hoe speel je in op continue veranderingen in je omgeving? Zo wordt je de ‘wendbare professional’, een kreet die je tegenwoordig ook veel hoort. We doen ook veel aan intervisie met groepen studenten. Het is belangrijk om naar elkaar te kijken en ook te leren hoe je bijvoorbeeld met ordeproblemen omgaat. Een leerling naar de adjunct sturen is vaak een teken van zwakte. Ik heb liever dat ze na de les met zo’n leerling in gesprek gaan over wat er gebeurde. Dat maakt je als leraar sterker en zorgt voor meer respect van de leerlingen. Het is belangrijk dat studenten dat met elkaar delen en zo van elkaar te leren.’
Voor wie heb je het boek geschreven?
‘Het boek is eigenlijk bedoeld voor iedereen die in het onderwijs werkt. Het bevat veel herkenbare situaties voor oudere docenten, en studenten en starters halen er veel tips uit. Na elk hoofdstuk heb ik ruimte vrij gelaten voor reflectie. Ik stel dan een vraag die je laat nadenken over je eigen werk. Hoe zit dat bij mij, hoe ga ik daar mee om?’
Wat is jouw ultieme tip aan leraren?
‘Hou het niet vol, maar hou het leuk. Wat je zelf geeft of brengt naar een klas, krijg je ook terug. Focus niet op het negatieve, maar juist op het positieve. Ontwikkel een goede band met leerlingen, maar neem ook de tijd om het spel te leren, zodat je zelfverzekerd voor de klas staat. En dan kun je nog vele jaren met plezier vooruit!’
