Startende leraren leren het meest in de praktijk. Vaak gebeurt dat op een ongeplande en informele manier, bijvoorbeeld als een beginnend leraar een ervaren collega bij de koffieautomaat om advies vraagt over een voorval in de klas. Onderwijskundige en lerarenopleider Tom Adams promoveert in september bij Wageningen Universiteit op het structureren van het klassenmanagement op de leerwerkplek.
‘Stel je voor: je begint een les in een klas met dertig leerlingen. Niemand heeft zijn boek opengeslagen, twee leerlingen hebben oortjes in, drie zitten er te kletsen. Hoe krijg je de klas erbij? Beginnende leraren worstelen daar vaak mee en proberen alles tegelijkertijd in de gaten te houden, terwijl ervaren leraren daarentegen keuzes maken en weten waarop ze moeten letten. Dit soort zaken leer je niet van de theorie, maar in de praktijk. De adviezen en feedback die ervaren leerkrachten op het werk aan de stagiaires geven, zijn dus enorm waardevol,’ vertelt Tom Adams. Toch worden dit soort informele leerervaringen meestal niet vastgelegd en zodoende komen ze ook niet terecht in het portfolio van studenten. Dat moet anders, vindt Adams en daarom richtte hij zich in zijn promotieonderzoek op het structureren van het klassenmanagement op de leerwerkplek met als doel dat ook deze leerervaringen gaan meetellen.
Klassenmanagement
Klassenmanagement is alles wat je moet kennen en kunnen om les te kunnen geven. Adams geeft voorbeelden: ‘Het gaat over de relatie met de leerlingen, de wijze waarop je je les organiseert en hoe je werkvormen toepast, maar ook over of je preventief maatregelen treft om de groepsdynamiek te beheersen en hoe je handelt als er problemen zijn.’ Klassenmanagement is dus allesomvattend en begrijpelijkerwijze heel complex voor studenten die net beginnen met lesgeven. Om uitval van beginnende leraren te voorkomen is het erg belangrijk dat studenten al tijdens hun opleiding voldoende vaardigheden op dit gebied opdoen.
Toevallig leren
Adams: ‘We weten dat lerarenopleiders van grote betekenis zijn voor het leren van aanstaande leraren, zowel op het instituut als op de werkplek. Wat we in deze studie hebben geleerd is dat het belang van anderen op de leerwerk, collega’s zonder formele opleidingsrol, en het toevallige leren in de vorm van ongeplande, maar betekenisvolle activiteiten niet onderschat mogen worden voor de ontwikkeling van het klassenmanagement van aanstaande leraren.’
Voor zijn promotieonderzoek volgde Adams 36 studenten en bracht in kaart hoe ze voor hun klassenmanagement gebruik maakten van de expertise van de meer ervaren docenten op hun stageschool. ‘Studenten zijn op zoek naar rolmodellen. Ze willen hun worstelingen bespreken en willen weten hoe ze moeten handelen in specifieke situaties. Of ze hebben vragen over hoe ze verbale en non-verbale communicatie kunnen inzetten, hoe ze gebruik maken van de theorie en hoe ze hun zelfregulerende vaardigheden kunnen aanscherpen. We constateerden dat er na een ongepland gesprek vaak een band ontstond en er geplande lesbezoeken volgden.’
App
Met die kennis kun je ook wat doen en daarom ontwikkelde Adams een app die het ongepland en informeel leren op de werkplek in kaart brengt. Daarmee worden waardevolle leermomenten geregistreerd en kunnen ze helpen in de voorbereiding op gesprekken met opleiders en het structuren van het leerproces. In september gaat de lerarenopleiding met een pilotstudie aan de slag om het gebruik en de potentiele opbrengst van de app te onderzoeken. Opleiders die mee willen doen zijn welkom om zich aan te melden bij t.adams@fontys.nl
De promotieplechtigheid vindt plaats op 15 september 2023 om 13:30 uur bij Wageningen Universiteit.
Het proefschrift van Tom Adams is op te vragen via: t.adams@fontys.nl
Tekst: Ingrid Oonincx
