Op woensdag 11 september 2024 verdedigt Rachel Verheijen-Tiemstra haar proefschrift, getiteld “Bridging Worlds: Developing inclusive leadership for interprofessional collaboration in child centres.” aan Tilburg University. Dit promotieonderzoek richt zich op de vraag hoe school- en kinderopvangleiders interprofessionele samenwerking binnen kindcentra kunnen bevorderen en hoe een professionaliseringsprogramma voor leiders hieraan kan bijdragen.
De ontwikkeling van kindcentra, waar basisonderwijs en kinderopvang nauw samenwerken, is al jaren een belangrijk thema in het beleid van kinderopvang- en onderwijsprofessionals, overheden en politici. Deze samenwerking wordt gezien als een belangrijke stap in het verbeteren van de kwaliteit van zowel onderwijs als kinderopvang, en in het ondersteunen van de ontwikkeling van kinderen. Echter, er zijn diverse uitdagingen, zoals verschillen in wetgeving, financiering en kwalificatie-eisen, die een soepele samenwerking belemmeren. Uit de literatuur blijkt dat leiderschap een cruciale rol speelt bij het stimuleren van interprofessionele samenwerking, maar er is nog weinig bekend over hoe dit leiderschap effectief kan worden ingezet in samenwerking tussen onderwijs en kinderopvang.
Interprofessionele samenwerking
Het proefschrift van Rachel Verheijen-Tiemstra werpt nieuw licht op deze interprofessionele samenwerking tussen kinderopvang en basisonderwijs, met een specifieke focus op de rol van leiderschap. In het eerste deel van het proefschrift brengt ze de context van interprofessionele samenwerking in kaart op basis van 54 interviews en focusgroepgesprekken gecombineerd met vragenlijstonderzoek bij 16 verschillende kindcentra waarin kinderopvang en onderwijs met elkaar samenwerken. In het tweede deel van het proefschrift beschrijft ze op basis van 110 learning logs en 59 reflectie-interviews in combinatie met zelfevaluaties hoe de ontwikkeling van inclusief leiderschap bij 17 school- en kinderopvangleiders verloopt.
In het eerste deel van het proefschrift introduceert Verheijen-Tiemstra het Kindcentrum-integratiemodel (KCIM), een nieuw analysemodel dat zes dimensies van interprofessionele samenwerking en vijf intensiteitsniveaus onderscheidt, variërend van volledige segregatie tot volledige integratie. Uit de studie blijkt dat de samenwerking in kindcentra vaak laag tot middelmatig scoort, vooral als het gaat om gedeelde waarden en wederzijds respect. Knelpunten zoals ongelijkheid in budgetten, verschillen in professionalisering en statusongelijkheid worden hierbij duidelijk zichtbaar.
Inclusief leiderschap
Ook is ingezoomd op de mate waarin medewerkers zijn toegerust voor interprofessionele samenwerking. Ondanks dat leerkrachten en pedagogisch professionals zichzelf bekwaam en gemotiveerd achten, ervaren zij een gebrek aan tijd, ondersteunend leiderschap en een inclusief organisatieklimaat. Uit de literatuur is bekend dat inclusief leiderschap, dat zowel verbondenheid bevordert als waardering voor eigenheid ondersteunt, effectief is in werkomgevingen waar wij-/zijverschillen bestaan. Een van de deelstudies laat echter zien dat school- en kinderopvangleiders zich vooral richten op het bevorderen van verbondenheid, met minder aandacht voor het waarderen van eigenheid. Daarnaast missen leiders vaak kansen om inclusief leiderschap te tonen en kunnen zij zowel positieve als negatieve signalen verspreiden.
Op basis van deze bevindingen is een professionaliseringsprogramma (PDP) voor inclusief leiderschap ontwikkeld, wat het centrale thema vormt van het tweede deel van het proefschrift. De resultaten laten zien dat dit programma het bewustzijn en de vaardigheden van leiders heeft vergroot, wat heeft geleid tot sterker wederzijds begrip en hechtere professionele relaties.
Hoewel volledige integratie volgens het KCIM binnen de huidige wetgeving niet mogelijk is, benadrukt het proefschrift de complexe verantwoordelijkheid van school- en kinderopvangleiders wanneer zij binnen het bestaande systeem toch naar een hoger integratieniveau streven vanuit gezamenlijke doelen. Inclusief leiderschap is een kansrijke aanpak die kan bijdragen aan het succes van interprofessionele samenwerking binnen kindcentra. Beleidsmakers en organisaties worden daarom opgeroepen om te investeren in programma’s die leiders ondersteunen bij het creëren van een inclusief organisatieklimaat.
Wil je bij de verdediging aanwezig zijn? Meld je hier aan.
De live stream volg je hier.
Rachel Verheijen-Tiemstra is senior onderzoeker bij het Fontys lectoraat Dynamische Talentinterventies van Fontys HRM en Toegepaste Psychologie en daarnaast werkzaam als adjunct professor Inclusief leiderschap bij TIAS School for Business en Society. In 2019 ontving zij een NWO Promotiebeurs voor Leraren, waardoor zij vijf jaar promotieonderzoek kon doen naar dit thema. Ze is begeleid door prof. dr. Marc Vermeulen (TIAS School for Business and Society), prof. dr. Rob Poell (Tilburg University) en dr. Anje Ros (Fontys Hogeschool Kind en Educatie).
