Vijf wetenschappelijke tijdschriften, waaronder het vakblad Verpleegkunde, ontvangen een subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) om hun publicatiemodel te transformeren naar diamond open access. Dit betekent dat zowel lezers als auteurs voortaan kosteloos toegang krijgen tot wetenschappelijke artikelen. In totaal stelt NWO ruim 187.000 euro beschikbaar voor deze transitie.
De subsidieaanvraag voor Verpleegkunde werd ingediend door een breed consortium onder leiding van Fontys Hogeschool (Lectoraat Persoonsgerichtheid in een ouder wordende samenleving), in samenwerking met onder andere BPM Medica, V&VN, Museum voor de Verpleegkunde, LOOV, Hogeschool Inholland en UZ Gent.
Vrije toegang tot cruciale zorgkennis
Voor het tijdschrift Verpleegkunde betekent deze stap een belangrijke mijlpaal. Het blad, opgericht in 1986, is het enige peer-reviewed Nederlandstalige verpleegkundig-wetenschappelijke tijdschrift in Nederland en Vlaanderen. Dankzij de subsidie wordt de unieke kennis uit de verplegingswetenschap straks vrij toegankelijk voor zorgprofessionals, studenten, docenten en beleidsmakers.
‘Of je nu werkt als verzorgende, verpleegkundige of specialist, of je studeert of lesgeeft in de zorg: iedereen moet toegang hebben tot de laatste wetenschappelijke inzichten,’ aldus Pieterbas Lalleman, lector bij Fontys Hogeschool. ‘Verplegingswetenschap is essentieel voor het aanpakken van personeelstekorten, stijgende zorgkosten en het verbeteren van zorgkwaliteit. Vrije toegang tot deze kennis helpt de zorg vooruit.’
Alternatief voor het pay-to-publish model
Sinds 2015 eist NWO dat alle publicaties voortkomend uit haar financiering open access beschikbaar zijn. Hoewel inmiddels 95% van deze publicaties vrij toegankelijk is, gebeurt dit vaak via commerciële uitgevers die auteurs laten betalen om te publiceren. Dit zogenoemde pay-to-publish model leidt wereldwijd tot kritiek vanwege de hoge kosten en ongelijkheid tussen onderzoekers.
Diamond open access biedt een alternatief: publicaties zijn gratis voor zowel lezers als auteurs. ‘We zijn opgetogen dat deze vijf tijdschriften de sprong durven te maken,’ zegt Hans de Jonge, directeur van Open Science NL. ‘Met deze subsidie helpen we hen op weg en hopen we dat ze nog meer impact gaan maken.’
Duurzame verandering
Volgens Jeroen Sondervan van Open Science NL is een duurzame transitie niet eenvoudig: ‘Tijdschriften moeten op zoek naar een structureel financieringsmodel. Gelukkig zien we dat instellingen zich hier steeds vaker aan willen verbinden.’
Met deze stap wordt niet alleen wetenschappelijke kennis beter toegankelijk, maar wordt ook gewerkt aan een eerlijker en duurzamer publicatielandschap.
